1939
26 sierpnia 1939
Podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow – układ o nieagresji między Niemcami a ZSRS wraz z tajnym protokołem zakładającym m.in. podział wpływów na obszarze państwa polskiego wzdłuż linii rzek: Narwi, Wisły i Sanu.
1 września 1939
Niemcy bez wypowiedzenia wojny napadły na Polskę, rozpoczynając tym samym II wojnę światową.
17 września 1939
Armia Czerwona przekroczyła wschodnią granicę Polski na całej jej długości, łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji i realizując postanowienia tajnego protokołu paktu Ribbentrop-Mołotow.
19 września 1939
Szef NKWD ZSRS Ławrientij Beria powołał Zarząd do Spraw Jeńców Wojennych i Internowanych NKWD ZSRS, nakazując jednocześnie utworzenie sieci obozów.
1–4 listopada 1939
Wziętych do niewoli oficerów Wojska Polskiego osadzono w obozach w Kozielsku i Starobielsku, a funkcjonariuszy Policji Państwowej, Korpusu Ochrony Pogranicza i Służby Więziennej w obozie w Ostaszkowie.
1 grudnia 1939
W obozie jenieckim NKWD w Ostaszkowie przebywało 5963 polskich jeńców wojennych, m.in. funkcjonariuszy Policji Państwowej, Służby Więziennej, wymiaru sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej, Korpusu Ochrony Pogranicza.
1940
9 lutego 1940
Ukazała się informacja Zarządu Jeńców Wojennych o 27 polskich oficerów, zmarłych w obozach lub w szpitalach (po przewiezieniu ich tam z obozów).
20 lutego 1940
Kierownictwo Zarządu Jeńców Wojennych zwróciło się do Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRS – Ławrientija Berii z propozycją „rozładowania” obozów jenieckich w Kozielsku i Starobielsku poprzez m.in. zwolnienie do domów jeńców ciężko chorych, całkowitych inwalidów, gruźlików, osób powyżej 60 roku życia (razem około 300 jeńców), a także 400–500 oficerów rezerwy, mieszkańców zachodnich obwodów USRS i BSRS: agronomów, lekarzy, inżynierów, techników czy nauczycieli, w stosunku do których nie ma materiałów obciążających. Akta oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza, pracowników sądów i prokuratury, obszarników, aktywu POW i „Sokół”, oficerów Oddziału II Sztabu Generalnego (Głównego) Wojska Polskiego, oficerów informacji (około 400 jeńców) miały zostać „przygotowane do rozpatrzenia przez Kolegium Specjalne przy NKWD”.
21 lutego 1940
Raport Wydziału Sanitarnego Zarządu Jeńców Wojennych na temat chorób i śmiertelności w obozach jenieckich potwierdzał zachorowanie ponad 25 000 jeńców, głównie na grypę, ostre choroby przewodu pokarmowego i choroby skórne oraz – pomiędzy październikiem a grudniem 1939 – śmierć 60 jeńców, której powodem było najczęściej zapalenie płuc, dezynteria lub zakażenie krwi.
27 lutego 1940
Zostało wydane rozporządzenie Naczelnika Wydziału Zarządu do Spraw Jeńców Wojennych NKWD ZSRS lejtnanta bezpieczeństwa publicznego Iwana Maklarskiego w sprawie pilnego uzupełnienia kwestionariuszy osobowych polskich jeńców wojennych. „Pożądane byłoby – przypominał – aby obiekty były sfotografowane w pełnym umundurowaniu”.
2 marca 1940
Według informacji Szefa Zarządu do Spraw Jeńców Wojennych NKWD ZSRS majora Piotra Soprunienki, w obozach NKWD przetrzymywanych było 6192 oficerów, podoficerów i szeregowców policji oraz żandarmerii, a także 8376 oficerów i chorążych WP, w tym 1 admirał i 12 generałów.
5 marca 1940
Biuro Polityczne KC WKP(b) dla NKWD ZSRS podjęło decyzję o likwidacji 14 700 polskich jeńców wojennych oraz 11 000 aresztowanych, znajdujących się
w więzieniach zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi.
[Punkt] 144 – zagadnienie NKWD ZSRS
I. Przekazać Ludowemu Komisariatowi [Spraw Wewnętrznych] ZSRS
1) sprawy znajdujących się w obozach dla jeńców wojennych 14 700 byłych polskich oficerów, urzędników, obszarników, policjantów, wywiadowców, żandarmów, osadników i dozorców więziennych,
2) a także sprawy aresztowanych i znajdujących się w więzieniach zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi 11 000 osób – członków różnych kontrrewolucyjnych organizacji szpiegowskich i dywersyjnych, byłych obszarników i fabrykantów, byłych polskich oficerów, urzędników i zbiegów – rozpatrzyć w trybie specjalnym z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary – rozstrzelania.
II. Przekazać bez wzywania aresztowanych i bez aktu oskarżenia, a decyzje o zakończeniu śledztwa i wnioskach oskarżenia – w następującym trybie:
a) na osoby aresztowane na podstawie dokumentów z akt przedstawionych przez Zarząd do Spraw Jeńców Wojennych NKWD ZSRS,
b) na osoby aresztowane na podstawie akt przedstawionych przez NKWD Ukraińskiej SRR i NKWD Białoruskiej SSR.
III. Rozpatrzenie spraw i powzięcie decyzji zlecić „trojce” towarzyszy w składzie: Mierkułow, Kobułow i Basztakow (Szef I Wydziału Specjalnego NKWD ZSRR).
——————-
Wyciąg z protokołu nr 13 posiedzenia Biura Politycznego KC WKP(b) w dniu 5 marca 1940 roku.
Cyt. za: Obozy jenieckie NKWD IX 1939 – VIII l941, red. S. Jaczyński, Warszawa 1995.
2 kwietnia 1940
Wydano polecenie skierowania 78 jeńców wojennych z obozu kozielskiego do dyspozycji szefa NKWD obwodu smoleńskiego.
3 kwietnia 1940
74 jeńców wojennych wysłano z obozu kozielskiego do Smoleńska.
5 kwietnia 1940
Potwierdzenie NKWD obwodu kalinińskiego przyjęcia pierwszych 343 jeńców wojennych z obozu w Ostaszkowie. Tego samego dnia szyfrogramem o treści „Wykonano 343” NKWD w Kalininie powiadomiło Moskwę o zamordowaniu pierwszego transportu więźniów z Ostaszkowa.
5 kwietnia 1940
Rozpoczęto likwidację obozu starobielskiego. Od tego dnia do 25 kwietnia do NKWD obwodu charkowskiego wysyłano codziennie transporty liczące od 65 do 260 jeńców, w zależności od tego, ile wagonów-więźniarek dla jeńców podstawiono na dworcu kolejowym w Starobielsku.
7 kwietnia 1940
Do komend obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku przesłano szyfrogram w sprawie pozostawienia w obozach informatorów NKWD.
8 kwietnia 1940
W kozielskim obozie przebywało tego dnia 4599 osób, w ostaszkowskim 6364 osoby, w starobielskim 3894 osoby. Ogółem w tych trzech obozach NKWD przetrzymywano 14 857 jeńców wojennych.
13 kwietnia 1940
Wysłano kolejny – szósty już w kwietniu – transport 300 jeńców z Ostaszkowa do dyspozycji NKWD w Kalininie.
16 kwietnia 1940
Z Moskwy do Kozielska zostały wysłane listy transportowe nr 036/1, 036/2, 036/3 i 036/4, z nazwiskami 400 jeńców, wraz z poleceniem dostarczenia więźniów do dyspozycji zarządu NKWD w Smoleńsku.
20 kwietnia 1940
Z Moskwy do Kozielska wysłano listę transportową nr 040/3 z nazwiskami 100 jeńców i z poleceniem dowiezienia ich do dyspozycji Zarządu NKWD
w Smoleńsku.
24 kwietnia 1940
Z Kalinina do Moskwy wysłano podpisany przez Dimitrija Tokariewa szyfrogram z informacją o zgładzeniu w tym dniu 195 jeńców wojennych z obozu ostaszkowskiego.
27 kwietnia 1940
W 17 transporcie z obozu w Kozielsku przewieziono do Smoleńska 100 jeńców z listy nr 040/3.
29 kwietnia 1940
Z przesłanego do Moskwy wykazu wynika, że od 6 do 29 kwietnia w 17 transportach z obozu ostaszkowskiego do dyspozycji NKWD w Kalininie wysłano 5291 polskich jeńców wojennych.
30 kwietnia 1940
Szyfrogram z Kalinina do Moskwy z potwierdzeniem o likwidacji dzień wcześniej 294 jeńców wojennych, przywiezionych z obozu ostaszkowskiego.
5 maja 1940
Według informacji Zarządu Jeńców Wojennych, w obozach NKWD przebywało 1065 osób: w starobielskim 88, w kozielskim – 270, a w ostaszkowskim 707 jeńców.
11 maja 1940
Na liście wywozowej nr 059/1 wpisano 113 nazwisk. Transport tej grupy był ostatnim z 20 skierowanych z Kozielska na miejsce śmierci w więzieniu wewnętrznym NKWD w Smoleńsku lub w Lesie Katyńskim.
19 maja 1940
Wydano polecenie wysłania do dyspozycji NKWD obwodu kalinińskiego nadal pozostających w obozie ostaszkowskim 8 polskich jeńców wojennych.
19 maja 1940
Według informacji Zarządu Jeńców Wojennych do dyspozycji NKWD w Smoleńsku, Kalininie i Charkowie: z obozu ostaszkowskiego wysłano 6236 osób, z kozielskiego 4403 osoby, ze starobielskiego 3811+ 51 [na dokumencie liczbę 51 dopisano odręcznie]. Z Ostaszkowa do obozu juchnowskiego przetransportowano 99 jeńców, a z Kozielska pojechało tam 198 Polaków.
20 maja 1940
Z obozu kozielskiego wysłano do dyspozycji NKWD w Smoleńsku 6 ostatnich jeńców wojennych.
22 maja 1940
Szyfrogram do Moskwy z potwierdzeniem rozstrzelania 64 jeńców wojennych, do NKWD w Kalininie dowiezionych z obozu ostaszkowskiego.
27 maja 1940
Do Moskwy dotarł wysłany tydzień wcześniej list czwórki polskich dzieci, adresowany do Józefa Stalina: „My, małe dzieci – pisali z Syberii: Barbara Kowalewska, Iwan Denyszyn, Zbigniew Jendrzejczyk i Figej Zawadzki – z wielką prośbą do Wielkiego Ojca Stalina, prosimy z gorącego serca, aby nam zwrócono naszych ojców, którzy pracują w Ostaszkowie”. Mali zesłańcy informowali, że „teraz żyje się ciężko, u wszystkich dzieci matki [są] niezdrowe i nie mogą pracować i w ogóle nikt o nas nie myśli, jak my żyjemy i pracy żadnej nie dają”. Wspominali o przymieraniu głodem oraz deklarowali: „my zawsze będziemy w Związku Sowieckim dobrze pracującym narodem, tylko nam ciężko żyć bez naszych ojców”.
15 czerwca 1940
Zarząd Jeńców Wojennych NKWD w Moskwie wydał rozkaz komendantowi obozu starobielskiego NKWD zniszczenia pozostawionej w obozie korespondencji, negatywów i fotografii ponad 4200 polskich jeńców wojennych, w kwietniu i maju 1940 roku przewiezionych do Charkowa i tam zamordowanych.
23 lipca 1940
W obozie w Starobielsku funkcjonariusze NKWD podpisali protokół zniszczenia ponad 4000 listów zwykłych, poleconych, kart pocztowych oraz telegramów, adresowanych do polskich jeńców wojennych, którzy „ubyli z obozu”.
lipiec [ok. 23?] 1940
Z informacji o polskich jeńcach w obozie griazowieckim NKWD wynika, że przebywało tam 386 osób, wcześniej przetrzymywanych w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku [Informacja ta różni się od opublikowanego przez Jędrzeja Tucholskiego (Mord w Katyniu) spisu jeńców, przetrzymywanych w obozie w Griazowcu. Tucholski podaje 432 nazwiska ocalonych po rzezi w kwietniu i maju 1940 roku. Wymienia np. oficerów, którzy, jak porucznik rezerwy dr praw Stanisław Swianiewicz czy pułkownik dyplomowany Leon Koc, byli w Kozielsku lub Starobielsku, a zamiast do obozu griazowieckiego, po zakończenia śledztwa w Moskwie wysłano ich do łagrów].
7 sierpnia 1940
Meldunek specjalny o masowej odmowie przyjmowania posiłków przez jeńców wojennych w obozie griazowieckim i zbyt częstym zjawisku zamykania jeńców w areszcie „za przewinienia nie wymagające zupełnie takich środków represyjnych”.
26 października 1940
Ławrientij Beria podpisał liczący 125 nazwisk wykaz funkcjonariuszy NKWD, nagrodzonych za wykonanie „zadania specjalnego” – zamordowania jeńców wywiezionych z Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska. Nagrody w wysokości miesięcznego uposażenia lub 800 rubli przyznano im z okazji rocznicy Rewolucji Październikowej.